De opdracht van het gemeentebestuur in Elsene (Brussel) luidde: geef de jeugd een plek in onze buurt. Maar hoe ontwerp je een plaats voor tieners, in een moeilijk, zeer dens deel van de hoofdstad? Carton123 ging de stevige uitdaging aan; samen met Jes vzw ondervroegen ze de jongeren uit de buurt en bouwden ze het in het voorjaar van 2021 in gebruik genomen jeugdhuis Malinard.
In 2016 schrijft het bestuur een wedstrijd uit voor de herbestemming van het pand op de hoek van de Korte Malibranstraat tot jeugdhuis. Geen verdere definitie van het programma, alleen dat er een muziek- en opnamestudio in ondergebracht moest worden. In de aanloop naar de wedstrijd ging Carton123 kijken bij Jeugdhuis Chicago in het centrum van Brussel. De architecten kwamen zo tot inzichten die het ontwerp van het jeugdhuis in Elsene mee hebben bepaald. Het meest voor de hand liggende is dat jongeren ongedefinieerde hangplekken willen: een paar zetels, een goeie wifiverbinding en een kickertafel. Maar anders dan in Vlaanderen, waar een jeugdhuis vaak eerder een fuifzaal is, mikt men in Brussel ook op iets jongere kinderen die thuis amper een plek vinden om huiswerk te maken of om te studeren, en op spijbelaars die anders maar op straat rondhangen.
Een geborgen plek ook voor kinderen die er van thuis eigenlijk niet mogen komen. De architecten stellen een open en licht gebouw voor, met een dakkoepel, een binnenpatio waaromheen alle ruimtes geschikt zijn, en ook grote ramen die naar het pleintje toe opendraaien. Maar aan de straatkant is het gebouw gesloten door een haast blinde gevel, en ook de grote raampartij aan pleinkant kan om privacyredenen volledig afgesloten worden. Uiteindelijk won het ontwerp van Carton123 omdat het inspeelde op de behoefte waaraan het bestaande wijkhuis Malibran in de Damstraat niet kon voldoen: in het jeugdhuis geen grote zalen voor georganiseerde activiteiten, maar een kleinschalig huis met kamers. “Een plek waar jongeren kunnen thuiskomen”, zegt architect Joost Raes.
Om het programma verder uit te werken, organiseert Carton123 na het winnen van de wedstrijd samen met jeugdorganisatie Jes enkele participatiemomenten waarop de jongeren zelf gehoord worden aangaande hun wensen voor het jeugdhuis. Daaruit blijkt dat de muziek- en opnamestudio waarmee de gemeente dacht de jongeren te kunnen plezieren, hoegenaamd geen interesse wegdraagt. Die verdwijnt dus al snel uit het ontwerp, ten voordele van meer ruimte om samen een film te bekijken, te gamen, te kickeren of te pingpongen. Naast het programma wordt bij de jongeren ook gepolst naar concrete voorstellen in het ontwerp, zoals de plaats van het bureau van de coördinator kort bij de ingang, op een knik in het grondplan. De gemeente vreesde dat die panoptische positie als te controlerend ervaren zou worden. Wat blijkt: de tieners geven aan dat ze dat juist fijn vonden, het geeft hen een gevoel van veiligheid, nodig om zich geborgen en thuis te voelen.
Omdat er eindelijk een plek is waar jongeren terechtkunnen, leeft de hele buurt meteen op. “Onze hoofdtaak is om het vertrouwen te winnen van de jongeren, én van de buurtbewoners. Wanneer zij hen niet automatisch meer beschouwen als overlast, maar als medeburgers die met hun eigen jeugdig enthousiasme bijdragen aan de buurt, is onze missie geslaagd”, zegt coördinator van het jeugdhuis Pablo de la Rasilla. “Daarvoor was dit open huis echt nodig. De impact is nu al enorm. Ik geloof er rotsvast in.”
