Zinneke, de sociaal en artistieke organisatie die gekend staat voor haar tweejaarlijkse parade in Brussel, bevindt zich sinds 2013 in de Masuiwijk, ten noorden van het stadscentrum. Na een vrij nomadisch bestaan zochten ze deze permanente plek op die vandaag in nauwe samenwerking met Rotor en Ouest architecture gerenoveerd en geherstructureerd is. Ambitieus hier is de werkmethodiek van co-creatie om een verregaand hergebruik van materialen mogelijk te maken en een samenwerking te stimuleren die zorgzaamheid en solidariteit voor mens en omgeving vooropstelt.
Voor dit project stelden Zinneke en Rotor een bijzondere open oproep op, waarbij geen concreet ontwerp moest worden ingediend maar wel een werkmethodiek van co-creatie. Ouest overtuigde met hun voorstel om een ‘project room’ op de site zelf te installeren, waarin dankzij een nauwe verbinding met het gebouw, de ateliers en het herbruikbare materiaal voorhanden, een werkstrategie op poten gezet werd die de betrokken partijen toeliet om samen te ontwerpen en alle fases van het project samen te bespreken.
Binnen het gebouw beschikt Zinnekeover eigen metaal-en houtbewerkingsateliers, die tijdens de werf vaak worden ingezet. Het getuigt van een participatiestrategie die veel verder gaat dan vandaag gangbaar is en op een gefundeerde manier uitwisseling op allerlei vlakken nastreeft. Niet alleen uitwisseling van kennis en vakmanschap maar evenzeer uitwisseling van middelen en culturen.
Wandelend door het gebouw wordt snel duidelijk hoe het medezeggenschap gaandeweg vorm krijgt in de architectuur. Zo werd een trap, gerecupereerd uit het afgebroken Boudewijngebouw van de Vlaamse overheid, in twee gesplitst en opnieuw geïntegreerd in twee verschillende buitenruimtes van de site. Rotor leverde de trap, waarop men de plannen hieraan aanpaste en Zinneke het metaalatelier ter plaatse inbouwde. “Het is een sprekend voorbeeld van hoe cocreatie plaatsvindt. Dit project is niet: eenarchitect tekent en vervolgens bouwt iemand.Het is dynamischer”, benadrukt Jan Haerens van Ouest.
Hoewel aannemers voor particuliere projecten wel vertrouwd zijn met het hergebruik van materialen, is het niet evident dit principe ook binnen een openbare aanbesteding toe te passen. De ingesteldheid van de bouwheer is hier van groot belang. Het project representeert dan ook de kernwaarden van Zinneke: mens en omgeving respecteren, probleemoplossend werken door met elkaar in dialoog te treden.
Tegelijk dienen ook de architecten opgewassen te zijn tegen dergelijk participatief proces. De architecten van Ouest noemen zichzelf eerder ‘bastaarden’ dan ‘puristen’, in de zin dat ze de kruisbestuiving van culturen en mensen interessanter vinden dan ‘het pure’ of ‘het juiste’. Zo gaat Stephane Damsin verder: “Ce qui nous intéresse c’est cet espèce d’intelligence populaire, qui n’est pas nécessairement ‘low-tech’ mais juste le bon sense en fait. Pas parce qu’il n’y a pas d’argent mais parfois, parce qu’il n’est pas nécessaire de déployer des moyens immenses alors qu’il faudra peut-être juste réfléchir un peu mieux la chose.”
De Masuiwijk is een wijk waar nog heel wat dagelijkse economische activiteiten in het residentieel weefsel verweven zitten, maar die onder druk staat van de gentrificatie door opwaardering van omringende wijken. Het Zinneke-project bouwt bruggen en denkt bewust mee na over de rol van elke actor binnen het bouwproces van morgen: zorgzaam en solidair in de productieve hoofdstad die Brussel kan en zal zijn.
